Machines Against Measures – Μηχανές Εναντίον Μέτρων

This is my new book, to be released the upcoming months by Bloomsbury UK.

Αυτό είναι το νέο μου βιβλίο. Μηχανές Εναντίων Μέτρων, που θα εκδοθεί τους επόμενους μήνες από το εκδοτικό οίκο Bloomsbury UΚ.

Table of Contents

Part I: the non-mainstream modes of transaction and production and the quantity question

1. Introduction: the non-mainstream modes of transaction & production, or when what works in practice struggles to work in theory

2. Theoretical background: Capitalist patriarchy, quantification, historical materialism in the field and the “alternatives” to capitalism

3. Theory again: Is measuring a form of violence?

4. Approaches, research methodologies and the quantitative methods problem

Part II: The practices of quantifying otherwise

5. Quantities and measures in the non-mainstream field

6. The question of time

7. The question of value

8. ICTs in the non-mainstream field

9. Machines otherwise?

Part III: Machines, measures and (social) reproduction

10. Machines, measures, and the neoliberal version of capitalist patriarchy

11. Machines and measures in service of (social) reproduction

12. Capitalist patriarchal reprise: measures and machines as contested means of (re)production

13. Conclusion: “The Master’s Tools Will Never Dismantle the Master’s House” and the options we have

Bibliography

Πίνακας Περιεχομένων [το βιβλίο δεν έχει μεταφραστεί ακόμη στα ελληνικά και η μετάφραση είναι ενδεικτική, καθώς κάποιες έννοιες θέλουν πολλή συζήτηση για το πώς θα μεταφραστούν]

Μέρος I: Οι μη κυρίαρχοι τρόποι συναλλαγής και παραγωγής και το ζήτημα της ποσότητας

1. Εισαγωγή: Οι μη κυρίαρχοι τρόποι συναλλαγής και παραγωγής, ή όταν αυτό που λειτουργεί στην πράξη δυσκολεύεται να λειτουργήσει στη θεωρία

2. Θεωρητικό υπόβαθρο: Καπιταλιστική πατριαρχία, ποσοτικοποίηση, ιστορικός υλισμός στο πεδίο και οι «εναλλακτικές» στον καπιταλισμό

3. Θεωρία ξανά: Είναι η μέτρηση μια μορφή βίας;

4. Προσεγγίσεις, μεθοδολογίες έρευνας και το πρόβλημα των ποσοτικών μεθόδων

Μέρος II: Οι πρακτικές ποσοτικοποίησης αλλιώς

5. Ποσότητες και μέτρα στο μη κυρίαρχο πεδίο

6. Το ζήτημα του χρόνου

7. Το ζήτημα της αξίας

8. Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας στο μη κυρίαρχο πεδίο

9. Μηχανές αλλιώς;

Μέρος III: Μηχανές, μέτρα και (κοινωνική) αναπαραγωγή

10. Μηχανές, μέτρα και η νεοφιλελεύθερη εκδοχή της καπιταλιστικής πατριαρχίας

11. Μηχανές και μέτρα στην υπηρεσία της (κοινωνικής) αναπαραγωγής

12. Καπιταλιστική πατριαρχική επαναφορά: μέτρα και μηχανές ως διεκδικούμενα μέσα (ανα)παραγωγής

13. Συμπέρασμα: «Τα εργαλεία του αφέντη δεν θα γκρεμίσουν ποτέ το σπίτι του αφέντη» και οι επιλογές που έχουμε

Βιβλιογραφία

Πατριαρχική βία σε πρωτοβουλίες αλληλεγγύης – Patriarchal violence in solidarity initiatives

[Abstract in English follows after the Greek text]

Μελέτη στο συλλογικό τόμο επιμέλειας Ν.Βαϊου, Γ.Πετράκη & Μ.Στρατηγάκη προς τιμή της Καίτης Παπαρρήγα -Κωσταβάρα (2021) “Έμφυλη βία – Βία κατά των γυναικών”, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα, σελ. 197-212.

Chapter in the volume edited by D.Vaiou, G.Petraki & M.Stratigaki in honour of Kaiti Paparriga-Kostavara (2021) “Gender-based violence – Violence against women”, Alexandria Publishing, Athens, pp. 197-212. The paper has been published in Greek.

https://bit.ly/3Jw0Y21

Περίληψη:
Η παρούσα μελέτη εξετάζει την πατριαρχική βία, τόσο συστηματική όσο και περιστασιακή, που προκύπτει —κατά καιρούς— σε πρωτοβουλίες αλληλεγγύης. Η πατριαρχική βία στις συλλογικότητες έχει, συνήθως, αρνητικά αποτελέσματα πρωτίστως για τα θύματα της βίας, κατόπιν για την αλληλεγγύη και τους στόχους της και εν τέλει για τις ίδιες τις πρωτοβουλίες ως οργανώσεις.
Οι ερωτήσεις και τα περιστατικά που, έχοντας καταστεί ανώνυμα, χρησιμοποιούνται σ’ αυτή τη μελέτη, προέρχονται από μακροχρόνια επιτόπια έρευνα στην Ελλάδα, ενώ χρησιμοποιούνται και παραδείγματα από δημοσιευμένα περιστατικά. Ως αναλυτικό εργαλείο χρησιμοποιείται η έννοια της εργασίας αλληλεγγύης και οι άνθρωποι που την παρέχουν ονομάζονται εργάτριες και εργάτες αλληλεγγύης. Από όσα ξέρουμε μέχρι στιγμής, οι πρωτοβουλίες αλληλεγγύης έχουν —κατά συντριπτική πλειονότητα— μέλη από την εργατική τάξη και οι γυναίκες υπερτερούν αριθμητικά των ανδρών.
Χρησιμοποιώντας φεμινιστικές και αποαποικιακές (decolonial) προσεγγίσεις, αναλύω, κατά πρώτο λόγο, ζητήματα σχετικά με τη συστημική βία που εξαναγκάζει συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες να προβαίνουν σε αυτοεκμετάλλευση, υπερεργασία ή και αναγκαστική παροχή υπηρεσιών. Κυρίως όμως, η πατριαρχική βία μέσα στις πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, εξαιτίας της εκτεταμένης εργασίας που περιλαμβάνουν, αναιρεί το πρόταγμα της αλληλεγγύης και ενίοτε τρέπει αυτές σε υποστηρικτικές δομές ή τουλάχιστον αναπαραγωγικές της καπιταλιστικής πατριαρχίας.

Abstract:

The present study examines patriarchal violence, both systematic and occasional, that arises – at times – in solidarity initiatives. Patriarchal violence in collectives usually has negative effects primarily on the victims of violence, then on solidarity and its goals, and finally on the initiatives themselves as organisations.
The questions and incidents that, after been anonymised, are used in this study, come from long-term field research in Greece, while examples from published incidents are also used. The concept of solidarity work is used as an analytical tool and the people who provide it are called solidarity workers. To the best of our knowledge so far, solidarity initiatives have an overwhelming majority of working-class members, and women outnumber men.
Using feminist and decolonial approaches, I analyse, first of all, issues related to the systemic violence that forces certain social groups to self-exploitation, overwork or even forced provision of service. Above all, however, patriarchal violence within solidarity initiatives, because of the extensive work they involve, nullifies the solidarity project and sometimes turns the initiatives into structures supporting, or at least reproducing capitalist patriarchy.

Research and the elephant in the room – Έρευνα και ο ελέφαντας στο δωμάτιο

[η περίληψη στα ελληνικά ακολουθεί μετά από το αγγλικό κείμενο]

Research and the elephant in the room: encountering with violence in fieldwork concerning unpaid labour, in D.Wheatley (ed) (2019), Handbook of Research Methods on the Quality of Working Lives, Edward Elgar Publishing, pp. 79-93.

https://www.academia.edu/40629079/Research_and_the_elephant_in_the_room_encountering_with_violence_in_fieldwork_concerning_unpaid_labour

Abstract

The chapter explores violence, both systemic and incidental, that a social researcher may encounter during field research. The questions and anonymised cases used in this chapter stem from field research concerning public spaces of work related to, or organized by, social movements and grassroots initiatives. This work is usually defined as “unpaid” or “volunteering”, but also encapsulates work performed within arrangements of collective production beyond the paid–unpaid binary. Feminist and decolonial approaches are used to analyse ethical questions related to the stance a researcher may employ in social contexts where structural violence already exists (a patriarchal–racist–capitalist society) and where new incidents of physical or psychological violence may emerge and come to the researcher’s attention. The chapter employs the stance that when violence exists in or against a community this is a research finding that affects the integrity of the researcher, of the research, and the well-being of focus communities.

Keywords: violence, field research, unpaid labour, grassroots movements, research ethics

https://www.e-elgar.com/shop/handbook-of-research-methods-on-the-quality-of-working-lives

 

 

Έρευνα και ο ελέφαντας στο δωμάτιο: συναντώντας βία στην έρευνα πεδίου σχετικά με μη αμειβόμενη εργασία , στο συλλογικό τόμο [στα Αγγλικά] επιμέλειας D.Wheatley (2019), Handbook of Research Methods on the Quality of Working Lives, Edward Elgar Publishing, σελ. 79-93.

https://www.academia.edu/40629079/Research_and_the_elephant_in_the_room_encountering_with_violence_in_fieldwork_concerning_unpaid_labour

Περίληψη

Το κεφάλαιο αυτό εξετάζει τη βία, συστημική και περιστασιακή, την οποία μπορεί να συναντήσει μια/ένας κοινωνική/ός ερευνήτρια/-τής κατά τη διάρκεια της έρευνας πεδίου. Οι ερωτήσεις και τα περιστατικά που, έχοντας καταστεί ανώνυμα, χρησιμοποιούνται σε αυτό το κεφάλαιο, προέρχονται από επιτόπια έρευνα σχετικά με δημόσιους χώρους εργασίας που σχετίζονται με ή οργανώνονται από κοινωνικά κινήματα και πρωτοβουλίες βάσης. Αυτη η εργασία συνήθως ορίζεται ως «μη αμειβόμενη» ή «εθελοντισμός», αλλά περιλαμβάνει και την εργασία που εκτελείται στο πλαίσιο διευθετήσεων συλλογικής παραγωγής πέρα ​​από το δίπολο αμειβόμενης και μη αμειβόμενης εργασίας. Χρησιμοποιούνται φεμινιστικές και απο-αποικιακές προσεγγίσεις για την ανάλυση δεοντολογικών ζητημάτων που σχετίζονται με τη στάση που μπορεί να υιοθετήσει μια ερευνήτρια μέσα σε κοινωνικά πλαίσια όπου υπάρχει δομική βία (πατριαρχική-ρατσιστική-καπιταλιστική κοινωνία) και όπου νέα περιστατικά σωματικής ή ψυχολογικής βίας μπορεί να προκύψουν και να υποπέσουν στην αντίληψη της ερευνήτριας. Το κεφάλαιο αυτό υιοθετεί τη θέση ότι όταν υπάρχει βία μέσα σε ή κατά μιας κοινότητας, αυτό είναι ένα ερευνητικό εύρημα που εχει συνέπειες για την ακεραιότητα της ερευνήτριας, της έρευνας και για την ευημερία των κοινοτήτων στις οποίες η έρευνα εστιάζει.

Λέξεις-κλειδιά: βία, έρευνα πεδίου, μη αμειβόμενη εργασία, κινήματα βάσης, δεοντολογία της έρευνας

 

“Less State” in austerity – “Λιγότερο κράτος” στη λιτότητα

Co-authored with Dr Nuria Giniger (University of Buenos Aires), chapter in: Kate Power, Tanweer Ali & Eva Lebduskova, editors (2019): Discourse analysis and austerity: Critical studies from economics and linguistics, Routledge – Taylor & Francis Group, pp. 80-107.

Με συν-συγγραφέα την Δρα Νούρια Χινιχέρ (Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες), κεφάλαιο στον συλλογικό τόμο: Kate Power, Tanweer Ali & Eva Lebduskova, editors (2019): Discourse analysis and austerity: Critical studies from economics and linguistics, Routledge – Taylor & Francis Group, σελ. 80-107.

 

https://www.academia.edu/38889678/_Less_State_in_austerity_A_concept_masking_the_central_agent_of_neoliberal_policies

 

 

[Περίληψη στα ελληνικά μετά το αγγλικό κείμενο]

Our research focuses on both the discourse concerning the role of a State/government in austerity context and on what the practice of austerity policies imply for the role of the State in the economy. We use two countries, Argentina and Greece, as case studies in order to investigate, first in which ways the discourse about the role of the State supported austerity policies and created a conceptual framework for further promotion of neoliberal reforms; and second, whether and to what extent the “less State” argument was a cover for changing or even expanding the role of the central government to directly benefit capitalist agents and redistribute social wealth in favour of the few.
By putting the debate on the role of the State at the center of our analysis, we found out that the State has a central role in austerity policies and without its firm, even violent, intervention, those policies would not be possible to be implemented. In contrast to the discourse, the State is not “reduced” but enhanced or expanded to a different direction.
We used historical and contemporary information in order to examine how the “less State” argument has been used in both Argentina and Greece during the last decades. Our analysis takes into account the different historical and social contexts of the two countries, for example, the blood-thirsty anti-communist “preventive counterrevolution” in Argentina, or Greece’s participation in the Eurozone. However, differences are intertwined with several major commonalities in neoliberal policies in both countries, like the destruction of hundreds of thousands of job positions, the impoverishment of the majority of the population, the breakdown of public services and previously established social rights, the privatisation of the commons and several public goods and services and the acute repression of emerging resistances.

Keywords: State, austerity, welfare, privatisations, deregulation, Argentina, Greece.

 

 
“Λιγότερο Κράτος” στη λιτότητα: Μια έννοια που κρύβει τον κεντρικό φορέα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών

Η έρευνά μας επικεντρώνεται τόσο στον λόγο αναφορικά με το ρόλο του Κράτους/κυβέρνησης σε ένα πλαίσιο λιτότητας όσο και στο τί συνεπάγονται οι πολιτικές λιτότητας για τον ρόλο του Κράτους στην οικονομία. Χρησιμοποιούμε δύο χώρες, την Αργεντινή και την Ελλάδα, ως περιπτωσιολογικές μελέτες ώστε να διερευνήσουμε, πρώτον με ποιούς τρόπους ο λόγος για τον ρόλο του Κράτους στήριξε τις πολιτικές λιτότητας και δημιούργησε ένα εννοιολογικό πλαίσιο για περαιτέρω προώθηση νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων. Και δεύτερον, για να διερευνήσουμε εάν και σε ποιά έκταση το επιχείρημα για «λιγότερο Κράτος» ήταν μια επικάλυψη για να μεταβληθεί ή ακόμη και να επεκταθεί ο ρόλος της κεντρικής κυβέρνησης ώστε να ωφελήσει ευθέως καπιταλιστικούς φορείς και να αναδιανείμει τον κοινωνικό πλούτο εις όφελος των λίγων.
Θέτοντας τον διαξιφισμό για τον ρόλο του Κράτος στο κέντρο της ανάλυσής μας, βρήκαμε ότι το Κράτος έχει κεντρικό ρόλο στις πολιτικές λιτότητας και χωρίς την σταθερή, ακόμη και βίαιη, παρέμβασή του αυτές οι πολιτικές δεν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν. Αντίθετα προς τον (δημόσιο) λόγο, το Κράτος δεν «μειώνεται» αλλά ενισχύεται ή επεκτείνεται σε διαφορετική κατεύθυνση.
Χρησιμοποιήσαμε ιστορικές και σύγχρονες πληροφορίες ώστε να εξετάσουμε πώς το επιχείρημα για “λιγότερο Κράτος» χρησιμοποιήθηκε στην Αργεντινή και στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες. Η ανάλυσή μας λαμβάνει υπ’ όψη τα διαφορετικά ιστορικά και κοινωνικά πλαίσια των δύο χωρών, για παράδειγμα, την αιμοσταγή αντικομμουνιστική «προληπτική αντεπανάσταση» στην Αργεντινή, ή την συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Εντούτοις, οι διαφορές συμπλέκονται με πολλά μείζονα κοινά σημεία στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και στις δυο χώρες, όπως η καταστροφή εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας, η εκφτώχυνση της πλειοψηφίας του πληθυσμού, η κατάρρευση των δημοσίων υπηρεσιών και των προηγουμένως καθιερωμένων κοινωνικών δικαιωμάτων, η ιδιωτικοποίηση των κοινών και διαφόρων δημοσίων αγαθών και η οξεία καταστολή των αναδυόμενων αντιστάσεων.

Λέξεις-Κλειδιά: Κράτος, λιτότητα, κοινωνικό κράτος, ιδιωτικοποιήσεις, απορρύθμιση, Αργεντινή, Ελλάδα.

Hidden in the dough sheets – Κρυμμένο στα ζυμαρένια φύλλα

 

Μελέτη (Δεκέμβριος 2018), πρώτη εκδοχή της οποίας παρουσιάστηκε στο 4ο Συμπόσιο Ελληνικής Γαστρονομίας
«Δημητριακά: Γνωστά, Ξεχασμένα και Χαμένα»
Καράνου Χανίων, 29-30 Ιουλίου 2017\

[English text follows below]

Η μελέτη παρουσιάζει τα πρώτα ευρήματα σχετικά με την οικονομική γνώση που περιέχει ένα έθιμο της Πρωτοχρονιάς στη Θράκη αναφορικά με την τακτική (ανα)διανομή πλούτου μεταξύ των μελών αλλά και μη μελών του νοικοκυριού. Το έθιμο συνίσταται στην τελετουργική χρήση μιας πίττας ως μέσο διαμοιρασμού. Η πίττα αποτελείται από φύλλα ζύμης σιτάλευρου, μεταξύ των οποίων η νοικοκυρά τοποθετεί σύμβολα των περιουσιακών στοιχείων του νοικοκυριού. Όταν η πίττα μοιράζεται, τα κομμάτια ανατίθενται σε μεταφυσικά πρόσωπα (σχετικά με τη θρησκεία), στα μέλη της οικογένειας, στα πρόσωπα που παρευρίσκονται στην κατανομή της πίττας και στον “ξένο”. Συνεπώς, κάθε άτομο λαμβάνει τουλάχιστον ένα περιουσιακό στοιχείο του νοικοκυριού υπό την προστασία του. Μετά από ένα χρόνο μια νέα (ανα)διανομή λαμβάνει χώρα με τον ίδιο τρόπο.

Η ανάλυσή μου προσεγγίζει το έθιμο ως εκπαιδευτικό τελετουργικό ή ακόμη και ως ζωντανή μνήμη της σημασίας του σιταριού και των σιτηρών ως βάσης της ευημερίας, και των οικονομικών συστημάτων όπου δεν υπήρχε ατομική ιδιοκτησία και η σχέση με τα μέσα παραγωγής δεν γινόταν αντιληπτή μέσω της ιδιοκτησίας αλλά μέσω της ευθύνης. Επιπλέον, λαμβάνονται υπόψη οι εντάσεις μεταξύ του εθίμου και της σύγχρονης οικονομίας για να αποφευχθεί η ωραιοποίηση μιας παραδοσιακής πρακτικής, αλλά και για να διερευνηθεί η χειραφετητική γνώση που αυτό το έθιμο μεταδίδει.

https://bit.ly/2EhP0IA

 

Paper finalised in 2018. The first version was presented at the 4th Greek Gastronomy Symposium
“Known, Forgotten and Lost Grains”
Karanou of Chania, July 29-30th 2017

The paper presents the first findings about the economic knowledge that a New Year Day custom of Thrace contains with reference to regular (re)sharing of wealth among household members and non-members. The custom is the ritual use of a pie as a sharing tool. The pie consists of various layers/sheets of wheat dough, among which the household lady places symbols of the household assets. When the pie is shared, the pieces are designated to metaphysical persons (related to religion), to the family members, to the persons present at the pie sharing, and to the “foreigner”. Each person therefore, gets at least one asset of the household under their protection. After one year a new (re)sharing takes place in the same way.

My analysis approaches the custom as an educational rite or even a living memory of the importance of wheat and cereals as base of prosperity, and of economic systems where private property was inexistent and the relationship to the means of production was not perceived through ownership but through responsibility. Moreover, the tensions between the custom and the contemporary economy are taken into account to avoid the idealisation of a traditional practice, but also to investigate the emancipatory knowledge that this custom transmits.

https://www.academia.edu/38442534/Hidden_in_the_dough_sheets_A_custom_of_symbolic_redistribution_in_Thrace_Greece

 

Women in solidarity economy in Greece: Liberation practices or one more task undertaken?

Paper presented at “En-gendering Macroeconomics & International Economics Summer Seminar”, (16-18.7.2013) Krakow, Poland

 

https://www.academia.edu/38236531/Women_in_solidarity_economy_in_Greece_Liberation_practices_or_one_more_task_undertaken

Η πατριαρχία ως οικονομικό σύστημα – Συνοδευτικό κείμενο, βιβλιογραφία & διαφάνειες

Συνοδευτικό κείμενο και βιβλιογραφία για το σεμινάριο της 23.2.2018 στα πλαίσια της Σειράς Σεμιναρίων της Ομάδας Φύλου & Δημοκρατίας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του ΕΚΠΑ.

Το κείμενο είναι διαθέσιμο στο σύνδεσμο. Full text in Greek available at the following link (English text is being translated)

https://www.academia.edu/35988502/Η_πατριαρχία_ως_οικονομικό_σύστημα

Διαφάνειες στο σύνδεσμο

https://goo.gl/Ey8JZB

Slides and bibliography in English at the link

https://www.academia.edu/30996090/Patriarchy_as_an_economic_system_parts_1-4_and_reading_list_

Περίληψη

Το σεμινάριο χρησιμοποιεί φεμινιστικές θεωρίες για να καταδείξει πώς η αντίληψη για το καπιταλιστικό σύστημα που η κυρίαρχη οικονομική θεωρία προωθεί, διαγράφει την βαθειά δομή του καπιταλισμού που είναι η πατριαρχία. Η πατριαρχία είναι οικονομικό και όχι μόνο κοινωνικό σύστημα και οι οικονομικοί της θεσμοί, όπως η ατομική ιδιοκτησία (σε γη και ανθρώπινα σώματα), το κράτος, η θεσμοποιημένη βία ή και το χρήμα στη μορφή που το ξέρουμε σήμερα αποτελούν εξίσου σημαντικούς θεσμούς με την πατρογραμμική-πατροκεντρική καταγωγή. Το σεμινάριο επιχειρεί να εξετάσει την πατριαρχία όχι ως κατάλοιπο του παρελθόντος ή ως ειδικότερο ζήτημα για το οποίο αρμόδιες είναι οι κοινωνικές υπηρεσίες, αλλά ως κεντρικό άξονα γύρω από τον οποίο δομείται η οικονομική δραστηριότητα. Σε αυτό το πλαίσιο η βία και οι διακρίσεις που υφίστανται κοινωνικές ομάδες και άτομα, λόγω έμφυλης ή/και σεξουαλικής ταυτότητας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των οικονομικών ανισοτήτων αλλά και της περιβαλλοντικής καταστροφής, και όχι ζήτημα που αφορά «μειονότητες». Επομένως, η ετεροκανονική αντίληψη για την κοινωνία διατρέχει την δόμηση των κυρίαρχων παραγωγικών σχέσεων. Πολύ περισσότερο, η ίδια ετεροκανονική αντίληψη κατασκευάζει τη φύση ως θηλυκού γένους και αντάξια μεταχείρισης «όπως εάν ήταν γυναίκα», με τρομακτικές συνέπειες για το φυσικό περιβάλλον, τα ζώα και τα άλλα πλάσματα, αλλά και για τις ίδιες τις ανθρώπινες κοινωνίες. Οι οικονομικές θεωρίες, ακόμη και οι πιο προοδευτικές μέχρι στιγμής, βλέπουν στη φύση παραγωγικούς πόρους ή μέσα παραγωγής και όχι συστήματα συμβίωσης στα οποία παρεμβαίνουν οι ανθρώπινες κοινωνίες για τους δικούς τους σκοπούς. Το σεμινάριο βασίζεται σε συνεχιζόμενες ερευνητικές μελέτες σχετικά με την πατριαρχική φύση του καπιταλισμού αλλά κυρίως με το πώς η πατριαρχία καθ’ αυτή είναι οικονομικό σύστημα η ίδια, πώς συνυπάρχουν ή συγκρούονται καπιταλιστικά και μη καπιταλιστικά πατριαρχικά συστήματα, και εάν είναι δυνατόν να υπάρχουν μη πατριαρχικές οικονομικές πρακτικές και τί σημαίνει αυτό σήμερα. Τέλος, θα γίνει παρουσίαση ευρημάτων που αφορούν την νότια βαλκανική ή τον αιγαιακό χώρο, μια και πρόκειται για κοινωνίες που διαφέρουν πολύ από τις αντίστοιχες δυτικο-ευρωπαϊκές, και ακόμη και οι φεμινιστικές θεωρίες που έχουμε για τον καπιταλισμό δεν επαρκούν για την κατανόηση του οικονομικού συστήματος στις περιοχές αυτές.

Κρυμμένο στα ζυμαρένια φύλλα: Ένα έθιμο συμβολικής αναδιανομής στη Θράκη

Διαφάνειες από τη μελέτη (σε εξέλιξη) που παρουσιάστηκε στο 4ο Συμπόσιο Ελληνικής Γαστρονομίας που έλαβε χώρα στα Καράνου την 29-30.7.2017.

https://goo.gl/yb5vrS

Υφαρπαγμένη αλληλεγγύη: Μια ιστορία αντίστασης και καταστολής στην ελληνική καπιταλιστική πατριαρχία

Οι διαφάνειες από την παρουσίαση

Υφαρπαγμένη Αλληλεγγύη

και παρακάτω η εκτεταμένη περίληψη από τη μελέτη που παρουσιάστηκε στο 1^ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τα Κοινά και την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία που έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη (Α.Π.Θ.), την 4-7/5/2017.

 

Περίληψη

 

Η  παρούσα μελέτη είναι μια διερεύνηση, πώς ο όρος και η πρακτική της αλληλεγγύης προέκυψαν, χρησιμοποιήθηκαν και αποτέλεσαν αντικείμενο κατάχρησης[1] στην Ελλάδα από το 2008 και μετά. Η μελέτη αυτή εντάσσεται σε ένα συνεχιζόμενο ερευνητικό πρόγραμμα που προήλθε από την έρευνά μου για την αλληλέγγυα οικονομία στην Ελλάδα από το 2009 και εξής. Προήλθε όμως και από το γεγονός ότι ως πολιτική άνθρωπος και ως ερευνήτρια που έχει εκπαιδευτεί στην οικονομία αλληλεγγύης από τις ίδιες τις κοινότητες βάσης[2], δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι δεν καταλαβαίνω ότι κάτι έχει πάει λάθος με την αλληλεγγύη τα τελευταία εννέα ή δέκα χρόνια στη χώρα. Η ανάλυση στέκεται με κριτικό τρόπο στο γεγονός ότι παρά την καθημερινή ανάληψη δράσεων αλληλεγγύης και την τεράστια δουλειά πολλών ομάδων, κολλεκτιβών ή ακόμα και μεμονωμένων ατόμων που κατά καιρούς σχετίζονται με πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, η αλληλεγγύη εξακολουθεί να γίνεται αντιληπτή κυρίως με έναν ανιστορικό τρόπο, ως πανάκεια για όλα τα κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα στην Ελλάδα. Το κύριο ερώτημα αυτής της μελέτης είναι, επομένως, πώς η χειραγώγηση του όρου και των πρακτικών που αντιπροσώπευσε ήταν βασικό εργαλείο προκειμένου οι καπιταλιστικές τάξεις και οι εκπρόσωποί τους στην τοπική, επίσημη και ανεπίσημη, πολιτική σκηνή να καταστείλουν την έκφραση και την ανάπτυξη του αντικαπιταλιστικού και, ενδεχομένως αντιπατριάρχικου, δυναμικού των πρακτικών αλληλεγγύης.

Η  έρευνα βασίζεται σε γεγονότα, συζητήσεις και εξελίξεις πολιτικών πρακτικών στην Ελλάδα τα τελευταία εννέα χρόνια. Για τους σκοπούς αυτής της εργασίας, χρησιμοποιώ δημοσιευμένο υλικό το οποίο είναι διαθέσιμο σε όλους μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του διαδικτύου. Η πρόθεσή μου είναι να δείξω πως ό,τι συνέβη με τη χειραγώγηση μέσω του λόγου αλληλεγγύης και μέσω της τοποθέτησης και αναδιάταξης των πρακτικών αλληλεγγύης εντός του γενικού κοινωνικού πλαισίου, συνέβη σε δημόσιο επίπεδο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν υπόγειοι χειρισμοί ή ενέργειες, αλλά ότι η καπιταλιστική πατριαρχία φαίνεται να αδυνατεί να επιτύχει μια αποτελεσματική αντίδραση στις πρακτικές αλληλεγγύης, εκτός και αν αυτή λάβει χώρα στο φως της ημέρας. Ως εκ τούτου, ο δημόσιος χαρακτήρας αποτέλεσε συστατικό στοιχείο της διαδικασίας υφαρπαγής.

 

Η  ανάλυση ξεκινά από την αλληλεγγύη που έχει γίνει λέξη-πασπαρτού, σχεδόν μοδάτος όρος κατά τη διάρκεια των ετών 2008 και εξής, και ειδικά μετά το 2010. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι αυτό το «πασπαρτού» χρησιμοποιήθηκε εκτενώς στον πολιτικό λόγο για να παραμερίσει άλλες συζητήσεις που ήταν απαραίτητες να γίνουν στο πλαίσιο μιας κοινωνίας όπως η ελληνική. Οι δομικές αλληλεπικαλύψεις ανισοτήτων και αδικιών είναι ενδημικές και αλληλοενισχύονται με πολλούς τρόπους, ακόμη και μέσα στα κοινωνικά κινήματα και τους αυτοπροσδιοριζόμενους εναλλακτικούς χώρους. Αυτές οι αδικίες δεν αντιμετωπίστηκαν σωστά, ούτε καν σε επίπεδο λόγου, καθώς θεωρούνταν ότι θα μπορούσαν εύκολα να επιλυθούν μέσω της αλληλεγγύης.

Η  προσέγγισή μου πηγάζει από τη φεμινιστική θεωρία με την ευρεία της έννοια, όχι μόνο επειδή οι πρακτικές αλληλεγγύης στην Ελλάδα είναι ένας χώρος όπου οι γυναίκες εμπλέκονται έντονα, αλλά και επειδή η πατριαρχία είναι το μεγαλύτερο ή βαθύτερο πλαίσιο της ελληνικής κοινωνίας και πολιτικής. Η  πατριαρχία  νοείται ως ένα πολιτικό οικονομικό σύστημα που μπορεί να έχει διάφορες εκδοχές ή διαφορετικές εκφράσεις στο ελληνικό πλαίσιο, αλλά παραμένει ο κύριος τρόπος για την διάρθρωση της κοινωνίας, ιδιαίτερα όσον αφορά στους θεσμούς, την πολιτική και την κατανομή των πόρων (Bennholdt et al 1988, Peterson 1997, 2010 ).

Με άλλα λόγια, τοποθετώ ολόκληρη την έρευνα μέσα στις ιστορικές υλικές συνθήκες της, όπως αυτές έχουν πλαισιωθεί από τον ύστερο καπιταλισμό που αντιμετωπίζει σημαντικές αντιστάσεις από τους ανθρώπους που ζουν στη χώρα, αλλά έχει επίσης επιτύχει σημαντικές προελάσεις έναντι των ομάδων των παραγωγών (Sotiropoulou 2014). Η αλληλεγγύη μέσα σε αυτό το καπιταλιστικό πατριαρχικό πλαίσιο έγινε λόγος και πρακτική που είχαν ανάγκη διάφοροι παράγοντες και ομάδες με διάφορους τρόπους για να επιτύχουν ή να προσπαθήσουν να επιτύχουν τις επιδιώξεις τους, είτε αυτές ήταν αντικαπιταλιστικές είτε όχι. Ως εκ τούτου, η αλληλεγγύη νοείται ως μια διεκδικούμενη πρακτική και ιδέα, ως δράση που έχει πολλαπλές έννοιες και επιπτώσεις ανάλογα με τις περιβάλλουσες πρακτικές, ιδέες και ενέργειες (Bayat 2000, Fanon 2007). Η συγκρουσιακή κατανόηση της αλληλεγγύης έρχεται σε αντίθεση με την ανιστορική χρήση της λέξης και με την πλαστικότητα με την οποία φαίνεται να ταιριάζει σε όλους τους τύπους λόγου που επιζητούν να σχολιάσουν τις οικονομικές συνθήκες στην Ελλάδα.

Για να αναλύσω την αλληλεγγύη και τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιήθηκε και κακοποιήθηκε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, χρησιμοποιώ επίσης μετα-αποικιακές θεωρίες και αντι-αποικιοκρατική κριτική ώστε να κατανοήσω το ευρωπαϊκό εγχείρημα και πώς λειτούργησε μέσα στην ελληνική κοινωνία (Bhabha 2013, Hechter 1975, Peckham 2004). Οι μετα-αποικιακές θεωρίες επιτρέπουν τη διερεύνηση της κατασκευής της εθνικής ταυτότητας και των αντιλήψεων για την «ελληνικότητα» και την «ευρωπαϊκότητα» που καθορίζουν το πολιτικό οικονομικό πλαίσιο (Carastathis 2014, Bernal 1987). Η  αλληλεγγύη δεν θα μπορούσε να χειραγωγηθεί τόσο αποτελεσματικά, αν δεν υποχρεωνόταν να υπάρχει μαζί με βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις και συμπεριφορές που συνδέουν την ελληνική πολιτική ζωή με την ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, το ρατσισμό και την (υποτιθέμενη) ανωτερότητα της λευκής φυλής.

Τέλος, ακριβώς επειδή δεν συμβαίνει τίποτε που να έχει ως αιτία μόνο ένα πλαίσιο, διερευνώ τις πραγματικές επιλογές των ελληνικών κυβερνήσεων και πολιτικών ομάδων, επίσημων ή ομάδων βάσης,  κατά τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, και πώς οι επιλογές αυτές οδήγησαν μέχρι στιγμής στην ανάπτυξη της αλληλεγγύης προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Για να κατανοήσουμε την  αλληλεγγύη ως αντίσταση σημαίνει ότι πρέπει κανείς να συζητήσει για ποιο πράγμα γίνεται αντίσταση και ενάντια σε τί, ποιοί είναι οι στόχοι της και οι προϋποθέσεις για οποιαδήποτε επιτυχία και πώς οι άνθρωποι που ασχολούνται με την αλληλεγγύη, είτε ενεργούσαν ως πραγματικά αλληλέγγυοι είτε καταχρώνταν την αλληλεγγύη ως όρο και πρακτική, τοποθετούνται ως προς την έννοια της αντίστασης καθ’ αυτής.

Γνωρίζω ότι αυτή η συζήτηση δεν είναι εύκολη, ειδικά επειδή αυτό που συνέβη από το 2008 και μετά όσον αφορά στην αλληλεγγύη είναι ακόμη μια εξελισσόμενη ιστορική διαδικασία. Αναγνωρίζω τους περιορισμούς της ανάλυσής μου όσον αφορά στην προσωπική μου συμμετοχή ως ερευνήτριας και πολιτικού όντος. Δεν μπορώ παρά να αναγνωρίσω ότι όλοι/ες στην Ελλάδα κατά τα τελευταία χρόνια έχουν μια στάση και μια προσωπική και συλλογική ιστορία ως προς την αλληλεγγύη, είτε καλή είτε κακή. Ωστόσο, ακριβώς επειδή η αλληλεγγύη έχει τόσο πολύ χειραγωγηθεί και καταστρατηγηθεί ως όρος και πρακτική, υπάρχει ανάγκη να συζητήσουμε τί συνέβη, το συντομότερο δυνατό. Η  ευκολία και η αντικειμενικότητα είναι κάτι που δεν υπάρχει στις κοινωνικές επιστήμες ούτως ή άλλως, και δεν θα υπήρχε ποτέ σε συζητήσεις για τους κοινωνικούς αγώνες στον ύστερο καπιταλισμό. Η αναβολή αυτής της συζήτησης “για τότε που θα είμαστε έτοιμοι γι’ αυτήν” διαιωνίζει τη χειραγώγηση και τη συστημική βία και επιβάλλει τεράστια αδικία σε βάρος των ανθρώπων και των ομάδων που προσφέρουν το έργο και τις ιδέες τους για να καθιερώσουν και να πραγματοποιήσουν αλληλεγγύη χωρίς να ξεπουλήσουν ποτέ τον όρο ή την πολιτική τους δράση. Η αλληλεγγύη μπορεί να μην είναι πανάκεια, αλλά εξακολουθεί να είναι μια πολιτική αρχή που όλες οι κοινωνίες και οι κοινωνικοί αγώνες χρειάζεται να περιέχουν.

 

Βιβλιογραφία:

Bayat, A. 2000. From “dangerous classes” to “quiet rebels” – Politics of the urban subaltern in the Global South.  International Sociology 15/ 3, 533-557.

Bennholdt-Thomsen, V., Mies, M. & Von Werlhof, C. 1988. Women: The last colony. Zed Books.

Bernal, M. 1987. Black Athena, vols I-III. Rutgers University Press.

Bhabha, H.K. ed. 2013. Nation and narration. Routledge.

Carastathis, A. 2015. The politics of austerity and the affective economy of hostility. Feminist Review 109, 73-95.

Carastathis, A. 2014. Is Hellenism an orientalism? Reflections on the boundaries of Europe in an age of austerity. Critical Race & Whiteness Studies 10 (1-Special Issue: Edward Said – Intellectual, Cultural Critic, Activist).

Collett, J.L. et al 2007. Building solidarity through generalised exchange: A theory of reciprocity. American Journal of Sociology 113 /1 (July), 205-242.

Eduards, M.L. 1994. Women’s agency and collective action. Women’s Studies International Forum 17/2 -3, 181-186.

Fanon, F. 2007. The wretched of the earth. Grove/Atlantic, Inc.

Guha, R. 2003. History at the Limit of World-history. Columbia University Press.

Hechter, M. 1975. Internal colonialism: the Celtic fringe in British national development, 1536-1966. Routledge and Kegan Paul, London.

Mignolo, W.  2012. Local histories/global designs: Coloniality, subaltern knowledges, and border thinking. Princeton University Press.

Peckham, R.S. 2004. Internal colonialism – Nation and region in 19^th century. In Todorova, M. (Ed.) Balkan identities-Nation and memory. Hurst & Company, London, 41-58.

Peterson, S.V. 1997. Whose crisis? Early and post-modern masculinism, in Gill, S. & Mittelman J.H., eds: Innovation and transformation in International Studies, Cambridge University Press, Cambridge-New York-Melbourne,  185-202.

Peterson, S.V. 2010. A Long View of Globalization and Crisis. Globalizations 7/1-2, 187-202.

Said, E.W. 1979. Orientalism. Vintage.

Sotiropoulou, I. 2016. Solidarity, grassroots initiatives and power relations. World Economic Review 6, 44-59.

Sotiropoulou, I . 2014. Greek economy as a failure of capitalist patriarchy and the choice of dystopia, “Greece and austerity policies: where next for its economy and society?”, online conference, WEA (20.10-21.12.2014) http://greececonference2014.worldeconomicsassociation.org/

Sotiropoulou, I. 2013. Women in solidarity economy in Greece: Liberation practices or one more task undertaken?, En-gendering Macroeconomics & International Economics Summer Seminar, (16-18.7.2013) Krakow, Poland.

Raman, R.R.K. 2010. Transverse solidarity: Water, power and resistance. Review of Radical Political Economics 42/2, 251-268.

Spivak, G.C. 1988. Can the subaltern speak?. Marxism and the Interpretation of Culture. Macmillan Education UK,  271-313.

Voutilainen, M. 2017. Is there a connection between income inequality and famine mortality? Evidence from the 1860s Finnish famine. 2^nd COMPOT Workshop Explaining famines, defining responsibilities (12-15.1.2017), University of Turku.

Weeks, K. 2007. Life within and against work: Affective labor, feminist critique and Post-Fordist politics. Ephemera 7/1,  233-249.

Weiner, A. 1992. Inalienable Possessions.  University of California Press, Berkeley & Los Angeles.

Weiner, A. 1980.  Reproduction: A Replacement for Reciprocity. American Ethnologist 7/1, 71-85.

 

[1] Στο αγγλικό κείμενο έχω προτιμήσει τη λέξη abuse, που σημαίνει και κατάχρηση και κακοποίηση. Εδώ, στην ελληνική γλώσσα επιλέγω την λέξη κατάχρηση (που στη νομική ορολογία διατηρεί και τις δυο σημασίες, όχι όμως στην καθημερινή ορολογία), χωρίς να ξεχνώ την κακοποίηση που υπέστη και η λέξη αλλά κυρίως τα κοινωνικά κινήματα που που υπήρξαν συνεπή με την έννοια της αλληλεγγύης. Χρησιμοποιώ και τις δύο έννοιες στην ανάλυσή μου, γιατί κρίνω ότι και οι δυο μαζί αποδίδουν καλύτερα τί ακριβώς συνέβη, κατάχρηση και κακοποίηση, σε ιδέες, ανθρώπους και κινήματα τα τελευταία χρόνια. Με την έννοια της κακοποίησης δεν εννοώ μόνο την καταστολή που αντιμετώπισαν αλλά και (κατά κύριο λόγο) την χειραγώγησή τους να συμμετέχουν ή να γίνουν άλλοθι σε πολιτικές τις οποίες δεν είχαν ούτε εγκρίνει ούτε εντάξει ποτέ στους στόχους τους.

[2] Εξακολουθώ να έχω ζητήματα με τη μετάφραση του όρου grassroots στα ελληνικά. Για την έρευνα σχετικά με την οικονομική γνώση που υπάρχει εκτός ακαδημαϊκής κοινότητας, το grassroots το μεταφράζω ως «ριζικά». Εδώ όμως είχα δυο επιλογές για τις κοινότητες, «λαϊκές» ή «βάσης». Προτίμησα τη δεύτερη μετάφραση, μια και το «λαϊκές», αν και μου φαίνεται εξαιρετικά ακριβές, έχει πολλά ερωτηματικά που συνδέονται με την κατάχρηση της λέξης «λαός» και «λαϊκός» τις τελευταίες δεκαετίες ή και πολύ νωρίτερα.

 

 

 

Συνοδευτικό κείμενο για την παρουσίαση “Φύση, χρυσός και αγώνες για τις αξίες – Compelementary text (in Greek) for presentation on “Nature, gold and struggles for values”

Το συνοδευτικό κείμενο σχετικά με τις αντιλήψεις μας για τις αξίες και πώς κινήματα όπως αυτά στην Βόρεια Ελλάδα κατά των εξορύξεων χρυσού (Χαλκιδική – Σκουριές, Πέραμα, Σάπες), αναδιαμορφώνουν τόσο την πράξη όσο και την θεωρία για την αξία της φύσης, είναι στον σύνδεσμο

Complementary text – Συνοδευτικό κείμενο

This is a complementary text (in Greek) for the conference presentation “Nature, gold and struggles for values” presented on 11.11.2016 at the 13th Historical Materialism Conference. The full paper will be available the following months. The presentation files are available at the links below.

Το κείµενο γράφτηκε ως συνοδευτικό υλικό για την παρουσίαση της µελέτης «Φύση, χρυσός και αγώνες για τις αξίες», που παρουσιάστηκε την 11-11-2016 στο Ετήσιο Συνέδριο Ιστορικού Υλισµού, στο Λονδίνο. Η πλήρης µελέτη πρόκειται να δηµοσιευθεί σε λίγο καιρό στην Αγγλική γλώσσα. Η παρουσίαση στα ελληνικά είναι στο σύνδεσμο https://www.academia.edu/30466197/%CE%A6%CF%8D%CF%83%CE%B7_%CF%87%CF%81%CF%85%CF%83%CF%8C%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B1%CE%B3%CF%8E%CE%BD%CE%B5%CF%82_%CE%B3%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%B9%CF%82_%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B5%CF%82

και στα αγγλικά https://www.academia.edu/30466154/Nature_gold_and_the_struggles_for_value_s_